Elena Walters
ISBN 978-90-8660-454-8
Prijs € 17,95
Verschijnt najaar 2021
Het jaar 1914. Marcus Walters moet zijn jonge vrouw Grete en hun dochtertje Fia in Duitsland achterlaten om als soldaat de zuidgrens van het neutrale Nederland te gaan bewaken. Over die belevenissen houdt hij een dagboek bij.
In Tilburg geeft de Vlaamse Andrea van Loosbroek gehoor aan de oproep van de overheid, die particulieren vraagt om Belgische vluchtelingen op te vangen, die bij duizenden de grens over komen. De schoonzussen Clemence en Nadine Vermeire en hun drie kinderen vinden een tijdelijk onderkomen in stadsvilla ‘De Zeven Leeuwen’ waar Andrea woont met haar man Anton, dochtertje Marie-José, de vader van Anton en hun gedienstigen Jeane en Geertruike. En dan is er nog een meisje dat tijdens de vlucht haar moeder is kwijtgeraakt.
Een eeuw later vindt Elena, Marcus kleindochter, de dagboeken. Haar interesse in deze onbekende periode uit het leven van haar grootvader verbreedt zich gaandeweg buiten de historische kaders, naar het menselijk ervaren van gemis en ontheemding, het belang van verbinding en ontmoeting en het verlangen naar empathie en acceptatie. Het besef groeit dat het tijd wordt om gecompliceerde familierelaties en ingrijpende gebeurtenissen uit haar eigen leven thuis te brengen.
10 oktober 1914
Andrea is lang niet de enige. Drommen mensen zijn op weg naar het station. Op de hoek van de Poststraat zit sinds een paar dagen het kantoor van het vluchtelingencomité. Overal mensen. Tilburg staat nog meer op zijn kop dan dat door de 10.000 gemobiliseerde soldaten in de stad al het geval is.
Op het stationsplein staan militaire keukenwagens waar koffie wordt gezet en soep en melk warm worden gemaakt. Er lopen dames met borden vol stapels boterhammen en officieren met kistjes chocolade en mandjes appels die ze uitdelen aan de kinderen. Maar de meeste indruk maken de honderden vluchtelingen die uit het station blijven stromen. De vermoeidheid, de uitputting en de angst zijn van hun gezichten te lezen.
‘Wie kan er nog vluchtelingen gebruiken?’ roept een agent.
Andrea is niet de enige die haar hand opsteekt. Naast de agent staat mevrouw Brouwers-van Waesberghe van het damescomité. Ze draagt een chique hoed met een opvallende veer. Om hen heen staan in rijen de vluchtelingen die al meteen bij aankomst tegen pokken zijn ingeënt door het Rode Kruis. Ze wachten en hopen op een onderkomen. De agent wijst naar een moeder met twee jonge kinderen. Mevrouw Brouwers knikt, Andrea knikt. Maar de moeder kijkt om, naar een andere moeder met een klein meisje. De wanhoop is van hun gezichten te lezen. ‘Die horen bij elkaar,’ flitst het door Andrea’s hoofd. Ze dringt door de wachtende Tilburgers, steekt haar hand opnieuw op en maakt een cirkelend gebaar: ‘Laat ze maar samen blijven. Ze kunnen allemaal met mij mee.’ Ze hoopt dat de agent en mevrouw Brouwers het begrijpen. Op de grauwe gezichten van de moeders breekt een ongelovige maar dankbare glimlach door. Twee moeders en drie kinderen. Maar er staat nog een kindje, kleiner nog dan de andere drie. Ze staat half achter de rok van een van de moeders.
‘Van wie is dit kind?’ roept mevrouw Brouwers.
Alsof ze weet dat er niemand zal antwoorden, kijkt het meisje op naar de hoed met de grote veer. En dan weer snel naar de punten van haar smerig geworden schoenen. In gedachten telt Andrea de beschikbare slaapplaatsen. Ze steekt nogmaals haar hand op.
‘Ik zal wel voor haar zorgen,’ zegt ze.
‘Hoe heet je?’ vraagt mevrouw Brouwers aan het meisje.
Dat kijkt weer omhoog naar de grote veer, maar zegt niets.
1. "Thuisgebracht" speelt zich enerzijds in 1914 af, aan het begin van de Eerste Wereldoorlog, anderzijds in het heden, een eeuw later. Hoe heb je deze twee tijden in het boek vermengd?
Het boek is opgebouwd uit drie verhaallijnen, voor de lezer te onderscheiden door drie kenmerkende logo’s boven de fragmenten en verschillende lettertypen. De authentieke dagboekfragmenten van mijn grootvader en de verhaallijn ‘De Zeven Leeuwen’ spelen in dezelfde periode, 1914/1915. In de derde verhaallijn wisselen herinneringen van Elena en fragmenten uit haar ‘heden’ zich af. In alle fragmenten is ‘Thuis’ het overkoepelende thema. Dat wordt geïntroduceerd aan het begin van het boek. Een belangrijke schakel tussen de verhaallijnen vormt het miniatuurhuis. De rangschikking van de fragmenten werd ook ingegeven door associaties die de dagboekfragmenten bij me opriepen.
2. Voor een historische roman als deze moet er flink wat research gedaan worden. Hoe heb je dat aangepakt? Is een deel van het verhaal waargebeurd of is het alleen gebaseerd op werkelijke geschiedenis?
Ik denk dat research sowieso belangrijk is. Een schrijver die denkt dat hij/zij het allemaal wel weet, ontneemt zichzelf de kans op verrassingen en stimulans voor inspiratie. Maar, inderdaad, als je historische gegevens gebruikt moeten ze zeker kloppen. Dat internet een belangrijke informatiebron is, ligt voor de hand. Maar voor deze roman waren er zeker ook andere bronnen die ik niet had willen missen. De bezoeken die we hebben afgelegd, m.n. op locaties en in musea in De Westhoek (Vlaanderen) waren zeer inspirerend en verrassend. Ik maak daar ook melding van in enkele fragmenten. Ook boeken en fotomateriaal over die periode leverden veel kennis en inzicht op. Ik heb er een bibliotheekje aan overgehouden. Samen met een behoorlijk voorstellingsvermogen, iets dat voor mijn gevoel voor elke schrijver onontbeerlijk is, ontstaan er dan beschrijvingen die beeldend en boeiend zijn voor lezers.
De verhaallijn van ‘De Zeven Leeuwen’ is een mix van feitelijke gebeurtenissen in Tilburg in die periode. Het leven van de fictieve personages is daarmee verweven. Dat is ook verweven met enkele van de dagboekfragmenten.
Achter in het boek is een overzicht opgenomen van alle researchbezoeken en van de boeken die mij behulpzaam waren.
3. De hoofdpersoon uit het heden heeft dezelfde voornaam als jij. In hoeverre is dit boek autobiografisch?
Elena is mijn alter ego. Als ik schrijven definieer als ‘boetseren met woorden’, is Elena de betere ‘boetseerder’. De fragmenten in die verhaallijn zou ik willen omschrijven als ’Elena’s reconstructies van de feitelijke gebeurtenissen’.
4. Elena leert niet alleen het verleden van haar grootvader kennen door er onderzoek naar te doen, maar het heeft ook invloed op haarzelf. Denk je dat dit voor iedereen geldt? Hoe belangrijk denk je dat familiegeschiedenis is?
Ik denk dat ‘willen weten waar je vandaan komt’ existentieel is voor een mens. TV-programma’s rondom dit thema kunnen rekenen op brede belangstelling, of het nu om stamboom- of DNA-onderzoek gaat, of om zoektochten naar verloren gewaande bloedverwanten. Om voor mezelf te spreken: van deze periode uit het leven van mijn grootvader wist ik heel erg weinig. Zeker niet over zijn dagelijkse doen en laten in die oorlogstijd. Door de vondst van de dagboeken heb ik hem beter leren kennen, al vond ik hem al vanaf mijn prilste jeugd een fantastische opa. Ik kan de waarden herleiden, die via en door mijn vader ook in mijn leven belangrijk werden: vertrouwen in je eigen kunnen, optimisme, integriteit, plichtsgevoel, doorzettingsvermogen. Het is mooi om te ontdekken dat de kiem daarvoor generaties terug ligt.
Hoeveel belang iemand hecht aan familiegeschiedenis, hangt ook af van persoonlijke interesse. Interesse in vorige generaties en de tijd waarin ze leefden. Leefomstandigheden, beroepen, huisvesting, gegevens van de burgerlijke stand, overgeleverde verhalen en oude foto’s. Hoe ver wil je gaan? En wil je je laten verrassen? Ik zou het doen!
5. Wat kunnen we in de toekomst van je verwachten? Ben je bezig met een volgend boek?
Er zit geruime tijd tussen het schrijven van een boek en het tijdstip dat het beschikbaar komt voor lezers. De afgelopen twee jaar heb ik gewerkt aan een tweede roman, die ligt momenteel ter beoordeling bij de uitgever. Het is een fictief verhaal over ‘veerkracht en vormgeven aan voortleven en laten voortleven’. Het bestrijkt de afgelopen eeuw en laat behalve de levens van de hoofdpersonen ook zien hoeveel de wereld in die eeuw is veranderd. Inmiddels ben ik begonnen aan een derde roman. Die zit nog in de fase van research, informatieverzameling en het opzetten van wat ik ‘de kapstok’ noem. Het is weer heel verschillend van de eerste twee. Een uitdaging ligt in de uitwerking van een mysterieus gegeven. Ik werk er met veel plezier aan.
Er bestaat een anekdote over Alice Munro (Nobelprijs literatuur 2013). Op een receptie ontmoette zij een hartchirurg die haar zei: ‘Als ik dadelijk met pensioen ben, ga ik een boek schrijven.’ De reactie van Munro was: ‘En als ik dadelijk met pensioen ben, ga ik een hartoperatie uitvoeren.’
Er wordt veel geschreven momenteel. Ik wil geen oordeel geven over de kwaliteit van welk boek dan ook. Ik wil me ook allerminst meten met Alice Munro of welke andere schrijver van naam. Ik denk wel dat je, voor je jezelf serieus kunt nemen als schrijver, je bereid moet zijn te investeren in ‘een schrijver worden’. Verbeeldingskracht en woordenschat zijn misschien start-talenten. Er blijven heel veel componenten over die training en ontwikkeling van vaardigheden vragen. Mijn boeken zouden er niet gekomen zijn zonder de tweejarige cursus die ik volgde bij een professionele schrijfdocent.
Recensie op Boekensteeg
Thuisgebracht is een historische feelgoodroman geschreven door Elena Walters. Een combinatie van genres die ik beiden graag lees. Het verhaal is ook nog eens semi-autobiografisch. Hoe heeft Walters de dagboekfragmenten verweven in dit verhaal? En hoe zou ik dit verhaal beleven?
In maar liefst 322 bladzijden neemt Walters de lezer mee in een verhaal die gebaseerd is op het leven van haar opa. Het verhaal speelt zich af in Tilburg en we leven dan rond 1914. Naast het verhaal van Marcus Walters, neemt de auteur de lezer ook mee naar Andrea die vluchtelingen opvangt. Het is een moeilijke tijd voor iedereen en veel is onzeker.
Eerlijk gezegd moest ik erg wennen aan het verhaal. Ik kwam er niet lekker in en het kostte mij ook wel moeite om door te zetten. Het verhaal voelde meer aan als een soort van opsomming dan dat het echt een geheel was. Maar de dagboekfragmenten vond ik wel weer interessant, wetende dat ze daadwerkelijk geschreven zijn door haar opa. Nadat ik het boek een paar dagen heb weggelegd, besloot ik toch om verder te lezen. Ik had niks voor niks dit boek aangevraagd als recensie-exemplaar. Langzaamaan kwam ik meer in het verhaal en kon ik mij meer focussen op de inhoud.
Thuisgebracht heeft een cover die een meisje we van de achterkant zien. Wat heeft zij met het verhaal te maken? En wat zegt de titel ons? Na het lezen vond ik dat de cover en titel goed gekozen was. Maar wat vond ik in het totaal van het verhaal? Ik heb het verhaal gelezen, maar het koste zoals gezegd wel meer moeite. Het resultaat mag er wezen, maar het is niet een typisch feelgoodverhaal wat ik van had verwacht. Het verhaal verteld een familiegeschiedenis die voor Walters zeker boeiend en interessant moet zijn geweest. Hoe bijzonder is het om van een familiegeschiedenis een verhaal te schrijven?
Walters heeft veel research gedaan voor Thuisgebracht. Achter in het boek zijn haar bronnen vernoemd, en dit zijn er best wat. Daarnaast is ze op verschillende plekken daadwerkelijk op bezoek geweest, zowel in het buitenland als in Nederland.
Thuisgebracht is een boek die laat zien hoe het destijds daadwerkelijk geweest kan zijn. Het is een verhaal die voor mij even inkomen was. Daarom geef ik het ook een gemiddelde beoordeling van 3 sterren.
3 sterren
Geschreven door Antoinette